قرن بیستم به عنوان قرنی پر فراز و نشیب و پر اهمیت در تاریخ بشریت قلمداد می شود چرا که در این صد ساله پیشرفتهای قابل توجهی در تمامی جوانب اجتماعی ، اقتصادی ، علمی، پزشکی  و ... به وقوع پیوسته است و در این بین پیشرفتهای علمی و فناوری نقش شایانی در پیشرفت بشریت داشته است.

این پیشرفتها در زمینه ورزشی هم حاصل شده و در این بین شطرنج هم از آن بی نصیب نمانده است. تاسیس فدراسیون جهانی شطرنج و شناخت این فعالیت فکری ، هنری به عنوان یک رشته ورزشی و برگزاری مسابقات قهرمانی شطرنج جهان به صورت سازمان یافته و رشد و توسعه آن از پیشرفتهایی بوده است که در شطرنج جهان اتفاق افتاده است.

لذا قصد داریم تا حوادث و اتفاقات دنیای شطرنج در قرن بیستم و همچنین گزیده ای از اخبار جهان را به صورت سال شمار و از سال 1900 میلادی تا سال 1999 به صورت مطالبی مجزا منتشر نمائیم.

به همین جهت بهترین منبعی مدونی که در این زمینه یافت کردیم کتابی به قلم "گراهام برگس" تحت عنوان "نکات برجسته قرن بیستم" (chess Highlights of 20^th Century) که در واقع الهام بخش ایده این سلسله مطالب بود.

به اولین بخش از این سلسله مقالات تحت عنوان "سالشمار شطرنج قرن بیستم " که نگاهی به برجسته ترین حوادث و اتفاقات شطرنج جهان به همراه یک بازی برگزیده و همچنین خلاصه ای از اهم اخبار جهان را شامل می شود ، از نظرتان می گذرانیم.

سالشمار قرن بیستم

( سال 1900 )

پیروزی "پیلزبری" ، "شلختر" و "لاسکر" در مسابقات مهم سال

و

درگذشت "ویلهلم اشتاینیتز" اولین قهرمان رسمی شطرنج جهان

در آغاز سال 1900 میلادی و قرن بیستم "امانوئل لاسکر"(متولد 1868) عنوان قهرمانی شطرنج جهان را که در سال 1894 به دست آورده بود را در اختیار دارد. وی در آخرین نبرد برسر دفاع از عنوان قهرمانیش در سال 1897 در بازی انتقامی به دیدار "ویلهلم اشتاینیتز رفت و وی را یکبار دیگر به آسانی شکست داد. به صورت آشکارا "لاسکر" به عنوان حاکم مطلق شطرنج جهان به شمار می رفت. "زیگبرت تاراش" و "داویت یانوفسکی" که در این سال در بالاترین سطح آمادگی در دوران شطرنجی خود قرار داشتند به عنوان جدی ترین رقیبان قهرمان بلامنازع شطرنج جهان به شمار می رفتند.

اما در این سال "گزا ماروکزی"  و "هنری نلسون پیلزبری" استعداد  جوان آمریکایی به جمع نخبگان شطرنج جهان پیوسته بودند. همچنین "کارل شلختر" و "فرانک مارشال" پیشرفت سریعی در شطرنج حاصل کردند.

بازیکن شماره یک بریتانیایی در این سال "جوزف بلاکبرن" بود و مقام اول شطرنجبازان شوروی را "میخائیل چیگورین" در اختیار داشت. البته هر دو این بازیکنان دردوران پایانی عمر خود به عنوان شطرنجباز نخبه جهانی قرار داشتند.

در این سال "امانوئل لاسکر" عنوان قهرمان مسابقات پاریس را با کسب 14.5 از 16 بالاتر از "پیلزبری" (12.5 امتیاز) و "مارشال" و "ماروکزی"(هر دو 12 امتیاز) از آن خود کرد.

با هم نگاهی به یکی از بازهای این دوره از مسابقات می اندازیم:

Mikhail Chigorin - James Mortimer [C25]

Paris Paris FRA (12), 08.06.1900

1.e4 e5 2.Nc3 Nc6 3.f4 exf4 4.d4 Qh4+ 5.Ke2 d5 6.exd5 Bg4+ 7.Nf3 0–0–0 8.dxc6 Nf6 9.Qe1 Re8+

گامبی وحشیانه اشتاینیتز که بی باکانه توسط چیگورین در این بازی به کار گرفته شده و به یک وضعیت عجیب و غریب انجامیده است .به نظر می رسد که شاه و وزیر سفید در وضعیت خطرناکی قرار دارند. در عین حال شاه سیاه در وضعیت بدی قرار دارد و وزیر سیاه هم مورد حمله قرار گرفته است.نکته کلیدی برای سفید این است که شاهش را پس از حرکات در پیش به چه خانه ای سوق دهد.

10.Kd2! Qh5 11.Qf2 Bb4 12.Bd3 Re3

سیاه تهدید 12...Ne4+; را در چنته دارد.ادامه :

[12...Nd5 13.cxb7+ Kb8 14.a3]

برای سیاه کافی به نظر نمی رسد. به نظر می رسد که سیاه ابتکار عمل را از آن خود کرده است و راه حل سفید به سادگی مشخص است ،حمله!

13.cxb7+ Kb8 14.Ne5! Re2+

 [14...Bxc3+ 15.bxc3 Re2+ 16.Bxe2 Ne4+ 17.Ke1 Nxf2 18.Rb1]

و تهدید مات در خانه c6نکته سرنوشت ساز وضعیت است.

 15.Qxe2 Bxe2 16.Bxe2 Ne4+

 [16...Bxc3+ 17.Kd1!

این حرکت خوب به وزیر سفید یک فرصت حرکت می دهد.

(17.bxc3 Ne4+به سیاه اجازه فرار می دهد)

17...Qh4 18.bxc3 Ne4 19.Bf3و شاه سفید از مخمصه رهایی می یابد]

17.Kd3! Nf2+ 18.Kc4!

شاه سفید در این خانه امنیت دارد و مهره های سیاه در مواضعی نیستند که آنرا تهدید کنند.

18...Qh6 19.Bf3 c5

راه بهتری وجود ندارد و سیاه بازنده است.

20.Nd7+ Kc7 21.Bxf4+ Qxf4 22.Nd5+ Kxd7 23.Nxf4 Nxh1 24.dxc5 Ba5 25.b4 Bc7 26.Rd1+ Ke8

 1-0

مشاهده و دریافت بازی

"هنری نلسون پیلزبری" و "کارل شلختر" مسابقات آزاد آلمان یکی از مسابقات قدرتمند سال را به صورت مشترک با کسب 12 امتیاز از 15 بازی فتح کردند.

اهم اخبار شطرنج جهان :

- "هنری آتکین" عنوان قهرمانی بریتانیا یکی از 12 عنوان قهرمانیش که در سالهای 1895-  1925 حاصل شد را به دست آورد.

- "ریچارد "تیچمان" عنوان قهرمانی مسابقات لندن را از آن خود کرد.

- "لیپتسچوز" عنوان قهرمانی مسابقات نیویورک را به دست آورد.

- "امانوئل لاسکر" در یکسری تورهای مسافرتی در آلمان و بریتانیای کبیر به منظورشرکت در نمایشهای همزمان شطرنج را آغاز کرد.

- "ویلهلم اشتاینیتز" متولد 1836 و قهرمان جهان از 1886-1894 در اوج فقر رهسپار دیار باقی شد.

اهم اخبار مهم جهان :

- در آغاز قرن بیستم بریتانیا همچنان به عنوان قدرت اول امپراطوری جهان متشکل از کانادا ، هند ،استرالیا ، نیوزیلند و بخش وسیعی از شمال آفریقا و نقاط بسیاری از جهان را در اختیار داشت. با این حال بریتانیا از لحاظ اقتصادی به پای ایالات متحده آمریکا و آلمان نمی رسید و علت آن گرفتار در جنگ بوئر (سفيد پوستاني كه نياكانش در قرن هفدهم از هلند كوچ كردند،جهموری آفریقایی) بود و به عنوان تاوان باقی ماندن بزرگترین امپراطوری جهان را  میپرداخت.

- روسیه و چین در مشارکت با راه آاهن جدید موافق نبودند. روسیه به نظام آزد کردن برده داری و کار کودکان حمله ور شد.

- هواناو "کنت فردیناند زپلین" اولین پروازش را بر فراز دریاچه "کنتانس" انجام داد.

- خط آهن مترو زیرزمینی پاریس افتتاح شد.

- "زیگموند فروید" کتاب "چشمان خمار"(Die Traumdeutung,) که تفسیری از آمال وی را به تصویر می کشید را منتشر نمود.

- "مکس پلانک" فیزیکدان آلمانی تئوری کوانتوم را پیش کشید. این تئوری می گوید که انرژی به صورت موج ساطع نمی شود.

- این تئوری با تئوریهای کلاسیک همخوانی نداشت و توسط فیزیکدانان و دانشمندان بسیاری رد شد.

منبع اصلی : chess Highlights of 20^th Century

منبع فارسی : سایت شطرنجیان ( مترجم : غلامرضا خواجویی نژاد )

پایگاه خبری تخصصی ورزش شطرنج پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین

" همدان شطرنج "

www.hamadanchess.lxb.ir

www.hamadanchess.loxblog.com